0

Ο άνθρωπος μέσω του λόγου οργανώνει και εκφράζει τις σκέψεις του. Η φωνητική εκφορά των σκέψεων είναι η ομιλία.  Η ομιλία αφορά στο φωνητικό-φωνολογικό σύστημα του λόγου, που έχει να κάνει με την προφορά και τη διάρθρωση των ήχων, δηλαδή των φωνημάτων, μιας γλώσσας μεταξύ τους. Τα φωνήματα είναι οι βασικές ηχητικές μονάδες μιας γλώσσας με τον συνδυασμό των οποίων δημιουργούνται οι λέξεις.

Η ανωριμότητα ή οι διαταραχές στην οργάνωση του φωνητικού-φωνολογικού συστήματος σύμφωνα με διεθνή στατιστικά στοιχεία αναφέρεται ως η πρώτη σε συχνότητα δυσκολία στο λόγο. Πολύ συχνά αναφέρεται ως επιμέρους σύμπτωμα σε άλλες συνθετότερες διαταραχές λόγου. Η διερεύνηση των διαταραχών λόγου στην προσχολική ηλικία και η πρώιμη παρέμβαση θεωρείται σημαντικός παράγοντας πρόληψης της σχολικής αποτυχίας και της ψυχικής υγείας. Εδώ θα αναφερθούμε στις περιπτώσεις εκείνες που το πρόβλημα αφορά μόνο στην εκφορά και στην οργάνωση των φωνημάτων, ενώ τα υπόλοιπα δομικά συστήματα λόγου (συντακτικά, σημασιολογικά κ.ά) δεν παρουσιάζουν προβλήματα.

Οι διαταραχές, οι οποίες  αφορούν στο φωνητικό-φωνολογικό επίπεδο του γλωσσικού συστήματος, μπορεί να αφορούν την επεξεργασία της πρόσληψης- ακουστικής αντίληψης με αποτέλεσμα δυσκολίες φωνολογικού τύπου. Σαν αποτέλεσμα των δυσκολιών στην επεξεργασία τα παιδιά με φωνολογική διαταραχή εμμένουν σε φυσιολογικές στρατηγικές διευκόλυνσης που είναι τυπικές σε μικρότερες ηλικίες. Έτσι μειώνουν τα διαφοροποιητικά στοιχεία των φωνημάτων με αποτέλεσμα αντικαταστάσεις π.χ. /β/ αντί για /δ/, /κ/ αντί για /τ/, /τ/ αντί για /s/ κ.α. καθώς και απλοποιήσεις φωνημάτων ή συλλαβών π.χ. /ατό/ αντί για /αυτό/, /βάδυ/ αντί για /βράδυ/ κ.ά.

Οι διαταραχές μπορεί να εμφανίζονται με δυσκολία στην εκφορά του λόγου σε επίπεδο κινητικού προγραμματισμού με δυσκολίες δυσπραξικού τύπου. Τα λάθη στην ομιλία σε αυτού του τύπου την διαταραχή αφορούν περισσότερο σοβαρές απλοποιήσεις της δομής της ίδιας της λέξης. Τα παιδιά  απλοποιούν συλλαβές και συμπλέγματα σύμφωνων, έχουν ιδιαίτερη δυσκολία στις πολυσύλλαβες λέξεις, αλλοιώνουν συχνά φωνήεντα  δεν κάνουν όμως σταθερές  αντικαταστάσεις φωνημάτων π.χ.  /ποκάγι/  τη μία φορά ή /κάγι/ μετά από λίγο αντί για /πορτοκάλι/. Η λέξη /πόρτα/ τη μια είναι /τότα/ , την άλλη /πότα/ και μετά από λίγο /λότα/.

Οι δυσκολίες στην κινητική εκτέλεση χωρίς νευρομυϊκή βλάβη παραπέμπουν σε διαταραχές άρθρωσης δομικού τύπου λόγω μορφοανατομικών παρεκκλίσεων ή λειτουργικού τύπου οι οποίες εκφράζονται με αλλοιώσεις ή παραφθορές φθόγγων με πιο συχνές αυτές του /ρ / και του /σ/. Μια συχνή λειτουργική αιτία για αρθρωτική διαταραχή είναι η πρώιμη κατάποση. Το παιδί έχει κρατήσει έναν πρώιμο τρόπο κατάποσης ο οποίος σε κανονικές συνθήκες εγκαταλείπεται σύντομα και βασίζεται στην εξώθηση της γλώσσας κατά τη διάρκεια της κατάποσης. Η καθήλωση αυτή μπορεί να επηρεάσει τόσο την άρθρωση  δημιουργώντας δυσκολία στην άρθρωση του /σ/ (σιγματισμός) όσο και την οδοντική σύγκλειση.

Όσο ήπια και αν φαίνονται τα προβλήματα ομιλίας συχνά δημιουργούν και άλλες δυσκολίες στο παιδί που συνειδητοποιεί το πρόβλημα και μπορεί να το εκφράσει με διαταραχές στη συμπεριφορά, συναισθηματική ανωριμότητα κ.λπ. Οι γονείς τις περισσότερες φορές παρότι το παιδί δεν προφέρει σωστά φωνήματα της γλώσσας δεν ανησυχούν και δεν ζητούν βοήθεια. Άλλοτε ανησυχούν πολύ αργότερα όταν πηγαίνει πλέον σχολείο. Ένα παιδί όταν ξεκινάει το σχολείο θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει την ανάπτυξη του προφορικού του λόγου. Αυτό εξαιτίας της αλληλεξάρτησης του γραπτού με τον προφορικό λόγο. Εάν υπάρχουν δυσκολίες στον προφορικό λόγο, υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να μεταφερθούν αυτές οι δυσκολίες και στο γραπτό. Έτσι τα παιδιά με  προβλήματα στην οργάνωση του φωνολογικού τους συστήματος ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση μαθησιακών δυσκολιών. Μόλις λοιπόν οι γονείς παρατηρήσουν παρόμοια προβλήματα είναι προτιμότερο να ζητήσουν έγκαιρα λογοπεδική βοήθεια, ώστε να προλάβουν άλλες ενδεχόμενες δυσκολίες.

Ο Λογοπεδικός-Λογοθεραπευτής είναι αυτός που θα καταγράψει και θα αναλύσει το φωνολογικό σύστημα ενός παιδιού, θα μελετήσει τις διαδικασίες απλοποίησης που χρησιμοποιεί το παιδί και επιβαρύνουν το φωνολογικό του σύστημα και μπορεί να κάνουν την ομιλία του έως και δυσκατάληπτη, καθώς και να δομήσει αναλόγως την παρέμβασή του.

 

Οι λογοπεδικοί

Λαμπρινού Αναστασία

Αθανασιάδη Χριστίνα

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΣΤΡΟΛΟΓΟΣ